Hrvatski tim naučnika je u saradnji s italijanskim kolegama
objavio najnovije rezultate istraživanja koji ukazuju na dosad nezabilježene
vrijednosti saliniteta Jadrana, objavio je Institut Ruđer Bošković
Ovi rezultati objavljeni su u uglednom časopisu Frontiers in
Marine Science, koji je rangiran u prvih deset posto časopisa u području
biologije mora i voda.
U istraživanju se navodi da su tokom ljeta i jeseni 2017.
godine u južnom Jadranu i na Palagruškom pragu zabilježene pojave izuzetno
visokih vrijednosti površinskog saliniteta (vrijednosti saliniteta preko 39
promila). To je prvi put da su tako visoke vrijednosti zabilježene u Jadranu, a
zahvatale površinu mora do dubine od tridesetak metara. Inače, ta pojava je
uobičajena u mnogostruko slanijem i toplijem Levantu, gdje se i stvara
najslanija voda u Sredozemlju, tzv. Levantinska intermedijarna voda.
Navedeno saznanje je podstaklo hrvatske i italijanske
istraživače da se detaljnije zabave prostornom i vremenskom ekstenzijom ove
pojave.
Tokom istraživanja naučnici su analizirali brojne dostupne
podatke. U analizi su obuhvaćeni podaci mjerenja brodskim multiparametarskim
sondama, autonomnim vertikalno-uzorkojućim plovcima (tzv. ARGO plovci),
daljinski upravljanim okeanografskim podmornicama (tzv. glajderi), satelitima
koji mjere površinu nivoa mora, kao i podaci dobijeni okeanografskim modelom
Sredozemlja koji asimilira satelitska i druga mjerenja i daje najkvalitetniji
prikaz trodimenzionalnih okeanografskih polja.
Analize koje je sproveo ovaj tim naučnika objasnile su
razloge pojave voda ovako visokog saliniteta. Pojava je dijelom prouzrokovana
pojačanim dotokom voda visokog saliniteta iz Levanta i Jonskog mora, a dijelom
zbog procesa u samom Jadranu.
Sami procesi se odvijaju na vremenskim skalama od nekoliko
dana pa do desetak godina, a obuhvataju četiri ključna fenomena. Prvi se odnosi
na tzv. Jadransko-jonsku bimodalnu oscilaciju, koja inače uzrokuje snažne
oscilacije fizičkih i biogeokemijskih varijabla u Jadranu s periodom od pet do
deset godina, a u posljednjih desetak godina uzrokuje izražen donos slanih i
ultraoligotrofnih voda u Jadran. Drugi proces je vezan uz vrlo niske protoke
rijeka do godinu dana prije pojave visokih površinskih saliniteta, uzrokovane
manjkom padavina u širem području Jadrana.
Treći proces se odnosi na izražen dotok sunčeve energije na
površinu mora tokom ljeta i rane jeseni, kada je vrijeme toplije od prosjeka i
s malo vjetra, odnosno sa slabo izraženim vertikalnim miješanjem u stepenu mora
i raslojavanjem vode na izrazito topliji površinski sloj i hladniji središnji i
sloj na dnu. Posljedično, četvrti proces uključuje izraženo isparavanje i
gubitak vode s površine mora.
Tri od četiri gore navedena procesa su već dokumentovana u
Sredozemlju kao posljedica klimatskih promjena, koje će u budućnosti donijeti
još toplija i sušnija ljeta, manje protoke rijeka i posljedično jače
zagrijavanje i zaslanjivanje površinskog sloja mora.
Kako je život u moru, od planktona preko riba do bakterija,
zavisan od temperature, salinitetu i dostupnim hranjivim solima, opažene
promjene će sigurno imati značajan uticaj na život u Jadranu. Takvi učinci su
već zabilježeni i dokumentovani u nekoliko posljednjih decenija, na primjer,
ulaz novih ribljih vrsta, promjene u odnosima i obilju bakterijskih zajednica,
nestanak vrsta hladnijih mora.
