Javna ustanova Park prirode Una i Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske pokrenuli su javni uvid u desetogodišnji Plan upravljanja Parkom prirode Una za period 2025–2035. godine. Riječ je o ključnom strateškom dokumentu koji otvara vrata za ulaganja u ekoturizam, zaštitu okoliša, obrazovanje i održivi ruralni razvoj na području četiri pogranične opštine: Novi Grad, Kostajnica, Kozarska Dubica i Krupa na Uni.
Plan predviđa sveobuhvatan pristup zaštiti prirodnih resursa, razvoju zelene infrastrukture i jačanju lokalne privrede, uz ukupni budžet od 4.347.500 KM, koji je raspoređen kroz sedam budžetskih linija za narednih deset godina. Uz razvoj turizma tu su i mjere za zaštitu kulturnih dobara, program naučno-istraživačkih aktivnosti, uređenje prostora i drugo.
Tri stuba održivog upravljanja
Planom upravljanja definisana su tri osnovna cilja, koji zajedno predstavljaju integrisani model očuvanja prirodnih vrijednosti i ekonomskog razvoja:
- Očuvanje prirodnih i kulturnih vrijednosti – zaštita biološke raznovrsnosti, rijeke Une i njenih fenomena (sedreni oblici, vodopadi, riječna jezera), ali i promocija kulturne baštine regije poput manastira Moštanica i Spomen-područja Donja Gradina;
- Obrazovanje i rekreacija – promocija Parka kao edukativne destinacije i prostora za aktivan boravak u prirodi;
- Razvoj lokalne zajednice – kroz podršku seoskim gazdinstvima, ruralnom turizmu, samozapošljavanju i razvoju mikropreduzeća.
Rijeka Una na teritoriji opština Novi Grad, Kozarska Dubica, Krupa na Uni i Kostajnica je, prema nacionalnom zakonodavstvu, prvi put proglašena zaštićenom u kategoriji V – zaštićeni pejzaži – park prirode 2019. godine1. Nalazi se na krajnjem sjeverozapadnom dijelu Bosne i Hercegovine i Republike Srpske, i cijelom svojom dužinom graniči se s Republikom Hrvatskom. Dužina zaštićenog područja iznosi 95 km, dok njena ukupna površina iznosi 2.772,60 ha.
Istaknute karakteristike pejzaža Une čine čista i smaragdna rijeka Una, niz hidroloških, geomorfoloških i drugih fenomena, među kojima se ističu mnogi sedreni oblici, brzaci, vodopadi, ade i riječna jezera i neraskidiva obalna vegetacija koja prati rijeku duž cijelog njenog toka.
Strateški razvojni programi i infrastruktura
Plan sadrži detaljan paket razvojnih mjera i konkretnih programa koji, između ostalog, obuhvataju:
- Izgradnju i modernizaciju infrastrukture unutar Parka;
- Pješačke i biciklističke rute sa propratnim sadržajem (vidikovci, info-punktovi);
- Sistem turističkog informisanja i interpretacije prirodnog nasljeđa;
- Marketinški program promocije destinacije;
- Obuke i podsticaje za lokalne turističke radnike, naročito na seoskim gazdinstvima;
- Organizaciju kulturnih i promotivnih manifestacija koje osnažuju turistički identitet Parka;
- Program zaštite kulturnih dobara i naučnoistraživačkih aktivnosti.
Prijetnja iz Hrvatske: Trgovska Gora i ekološki rizik
Prema ovom dokumentu, jedan od najozbiljnijih izazova za budućnost Parka prirode Una jeste najavljeno formiranje odlagališta nuklearnog otpada na lokaciji Trgovska Gora u Republici Hrvatskoj. Lokacija se nalazi u pograničnom pojasu, svega nekoliko kilometara od Novog Grada, unutar sliva rijeke Une.
Upravljač Parka, kao i lokalne zajednice, zahtijevaju hitno uključivanje viših nivoa vlasti i međunarodnih institucija kako bi se spriječila realizacija ovog projekta, koji bi, ističe se, imao dugoročne posljedice po životnu sredinu, zdravlje stanovništva i ekonomsku održivost regije, piše E kapija.
U skladu sa Zakonom o zaštiti prirode Republike Srpske, Ministarstvo je pokrenulo javni uvid koji traje 15 dana od dana objavljivanja.
