U ovoj godini na naplatu stiže rekordna rata kredita u iznosu od 1,1 milijardu KM. To je posljedica dugoročnih i kratkoročnih zaduženja Republike Srpske i prodaje državnih hartija od vrijednosti. Šta su obveznice i trezorski zapisi pitali smo i građane ali i analitičare
Gotovo svi dugovi Republike Srpske nagomilani su stalnim zaduženjima kroz obveznice i trezorske zapise, a koji su za građane potpuna nepoznanica.
Trezorski zapisi podrazumijevaju hartije od vrijednosti koje su u vlasništvu Republike Srpske, koje nakon njihovog dospijeća na finansijsko tržište otkupljuju komercijalne banke, naravno uz određenu kamatu. Kasnije te iste hartije ponovo kupuje Vlada, koja je i prethodno bila vlasnik, ali uz plaćanje kamate. A otplata sume novca koja podrazumijeva kamatu ide iz budžeta Srpske, odnosno onih koji taj budžet pune – građana, javlja televizija BN.
– Svaki pisani dokument koji ima svoj rok i definisan iznos novaca kojim se neko obavezuje da će u određeni dan i termin isplatiti novac koji je po tom osnovu pozajmio, je obveznica. To je u suštini zamjena za novac i garancija za novac, kaže Zoran Pavlović, ekonomista.
Jasna pravila
Pavlović kaže da države izdaju obveznice jer je to najsigurniji način za ulaganje novca zbog malih kamata. Zato se Republika Srpska stalno zadužuje na berzama kroz obveznice, ali iako to izgleda bezazleno, ukoliko se ne vrati novac, postoje jasna pravila.
– Republika Srpska je izašla na berzu u Beču i Londonu. Na oba tržišta je plasirala obveznice kojim se obavezala da će vratiti i platiti kamate i ostalo. Bečka berza je objavila prospekt za Republiku Srpsku da ukoliko Srpska ne plati novac prema obveznici koja je nečije vlasništvo onog ko je to kupio, onda taj neko ima pravo da privatizuje preuzme bilo koji kompaniju kojoj je vrijednost 51% vlasništvo Republike Srpske, to je poput hipoteke, objašnjava Pavlović.
U posljednjih nekoliko godina Republici Srpskoj su privlačni kineski krediti. Oni često dolaze sa manje strožim uslovima nego tradicionalni krediti, što može biti privlačno, međutim, isto tako, Kina ima reputaciju da ne toleriše kašnjenje u otplati kredita.
Primjer za to je Grčka koja je imala problem sa otplatom dugova za pirejsku luku. Onda su im Kinezi ponudili da kupe drugu polovinu pirejske luke što su Grci i prodali jer u tom momentu nisu mogli ispoštovati dogovorene uslove.
Turneja po Kini
Ovih dana vidimo da Radovan Višković ima svojevrsnu turneju po Kini i razgovarao o zaduženjima. Da li je to dobro za Republiku Srpsku ili entitet upada u novu opasnost da se ne desi kao što se desilo Grcima i još nekim zemljama Latinske Amerike, gdje su gubili imovinu jer nisu mogli Kinezima da vrate kredite.
– Kada vidimo premijera da se grli sa predstavnikom neke kineske kompanije to nas navodi na razmišljanje šta li je obećao tim Kinezima. Kina kao ozbiljan investitor uvijek traži ozbiljne garancije pa i sad za kupovinu obveznica Republike Srpske sigurno će tražiti ozbiljne garancije. Koje će to garancije biti, mi u ovom trenutku ne znamo ali to će biti sigurno neka imovina Republike Srpske, a to su Elektroprivreda Šume i slično, kaže Mirjana Orašanin, poslanica SDS-a u NS Republike Srpske.
Da nije baš sve tako bajno, pokazuje zvanična statistika. Budžet RS za ovu godinu iznosi 5 milijardi i 383 miliona KM, a ukupan dug Republike Srpske je veći od budžeta i iznosi 6 milijardi 162 miliona KM.
