Tim Instituta za zdravlje i sigurnost hrane Zenica započeo
je proteklih dana novu sezonu monitoringa i mjerenja polena na području
Zeničko-dobojskog kantona, koja će trajati od februara do novembra ove godine.
Tokom prošle godine nabavljen je i instaliran najmoderniji
uzorkivač polena i spora evropskog proizvođača (Lanzoni, Italija), te je
započet monitoring polena za područje Zeničko-dobojskog kantona. Ovakva
aktivnost do sada se nije provođena na ovim prostorima.
– Radi se o tehnici uzorkovanja polena volumetrijskom
metodom koja je danas jedina priznata metoda u aerobiologiji i koristi se prema
preporuci EAACI (Evropske akademije za alergijsku i kliničku imunologiju).
Princip je da uzorkivač usisava tačno poznatu količinu zraka (10 L/min.), a sa
zrakom i čestice polena i spora. Na taj način je omogučeno izražavanje
rezultata kao koncentracija polena ili spora u jediničnom volumenu zraka. O
prisustvu i koncentraciji polena biljnih vrsta koje su predmetom posmatranja i
čiji polen izaziva alergijske reakcije kod stanovništva Zeničko-dobojskog
kantona i preporukama posjetioci zvanične web stranice Instituta redovno su se
mogli informisati u periodu od 28. maja do 03. novembra prošle godine putem
sedmičnih izvještaja, ističe Kasim Velić, rukovoditelj Zavoda za zaštitu bilja
u Institutu.
Period od novembra prošle godine do početka februara ove je
vrijeme mirovanja vegetacije kada nema polinacije odnosno otpuštanja polena u
donje slojeve atmosfere, a time ni mjerenja odnosno uzorkovanja.Od 01. februara uzorkivač polena i spora ponovno je u
funkciji na lokaciji u centru Zenice, i to na preporučenoj visini oid 15
metara, te će u narednom periodu putem sedmičnih izvještaja stanovništvo
Zeničko-dobojskog kantona redovno će biti informisano od stručnih osoba
Instituta o prisustvu i koncentraciji polena u zraku kao i mjerama i
preporukama koje trebaju poduzeti sa ciljem zaštite kada su u pitanju alergije
na polen.
Sve biljne vrste koje otpuštaju polen, a posebno one čiji
polen ima alergena svojstva mogu se podijeliti u tri grupacije.
Prvu čine drvenaste biljne vrste koje polen prema polenskom
kalendaru otpuštaju već od kraja januara do početka maja i koje su prisutne na
cijelom području Zeničko-dobojskog kantona, ponajviše u brdskom i
brdsko-planinskom dijelu, ali i uz riječne tokove.
U ovu grupu ubrajaju se biljne vrste rodova jela, javor,
divlji kesten, joha, breza, grab, domaći kesten, lijeska, bukva, jasen, orah,
smrča, omorika, bor, platan), topola, hrast, vrba, zova, tise, čempresi, lipa i
brijest.
Drugu grupu čine zeljaste biljke među kojima one iz porodice
trava čiji je polen prisutan prema polen kalendaru od kraja aprila do sredine
septembra i prisutne su na cijelom području Zeničko-dobojskog kantona bez
obzira na nadmorsku visinu. dok treću grupu čine zeljaste korovske biljke sa ljetno-jesenskim
otpuštanjem polena.
Grupu korova čini mali broj biljaka, ali sa veoma opasnim
polenom, koji pri niskim koncentracijama u zraku, izaziva alergijske reakcije.
Iako polenova zrnca čine samo mali udio od ukupnog broja
čestica u atmosferi, ona su među najčešćim uzročnicima alergijskih bolesti
disajnog sistema, te predstavljaju jedan od najsnažnijih prirodnih alergena
današnjice. Manje od 100 vrsta polena od ukupno 250.000 vrsta uzrokuju
alergijsku reakciju.
Količina polena u okolišu ovisi o geografskoj distribuciji
pojedinih vrsta biljaka. Primjerice, mnoge vrste trava su široko
rasprostranjene u svim klimatskim područjima, te je i alergija na te biljke
značajno zastupljena.
S druge strane breza, čija polen ima izniman alergološki
potencijal, biljka je sjevernih i umjerenih područja sjeverne hemisfere, tako
da izvan tih područja alergije na tu vrstu polena su zanemarive ili ih nema. U
poljoprivrednim područjima gdje su velike površine zasijane žitaricama koje
spadaju u porodicu Cereale, učestalost alergije na polen vrsta iz te porodice
su također značajne.
Metoda polinacije je vrlo značajni faktor distribucije
polena u zraku. Polen biljaka koji se transportira vjetrom bit će u zraku u
značajnim koncentracijama, dok polen biljaka koje se oprašuju insektima gotovo
da se neće pojavljivati u zraku ili će mu koncentracije biti zanemarive.
Veličina i struktura polenovih zrnaca dva su parametra koja
određuju duljinu i udaljenost transporta vjetrom, te dubinu ulaska u disajni
sistem.
Stručni tim će nakon obrade podataka odnosno identifikacije
vrsta polena i spora te izračuna njihove koncentracije po kubnom metru zraka,
redovno obavještavati i davati preporuke stanovništvu alergičnim na polen putem
objave na web stranici Instituta.
