Zbog izdaje 111. brigade HVO-a iz Žepča, Tešanj i Maglaj su bili u potpunoj blokadi od 24. juna 1993. do 19. marta 1994. Način na koji je Operativna grupa 7 Jug ARBiH u saradnji sa civilnim organima odbranila ovaj prostor proučava se u vojnim školama
Odbrana tešanjskog kraja može biti primjer mnogima kako se treba i može organizovati otpor kada je država napadnuta. Iako su imali veliku zonu odgovornosti, u dužini od stotinu kilometara, postojali su organizacija, zajedništvo i dobra saradnja civilnih i vojnih struktura.
Kakav je bio intenzitet borbenih dejstava, nemamo veliki broj stradalih ljudi. Postojali su jedinstvo, sinhronizacija civilne i vojne vlasti. Ratnu bolnicu na čijem čelu je bio dr. Ekrem Ajanović imali smo organizovanu već od maja 1992. Operativna grupa 7 Jug, a i sve brigade u njenom sastavu imale su u komandnom sastavu multinacionalni karakter. Niti jedan vjerski objekat u Tešnju nije stradao od pripadnika ARBiH. Na tešanjskom teritoriju je bila 110. brigada HVO-a Usora. Sačuvani su dobri odnosi sa HVO-om ovdje i sa stanovništvom, čak i u vrijeme blokade, priča brigadir Armije RBiH u penziji, ratni komandant 202. viteške brigade iz Tešnja Sakib Kurtić.
Pred početak agresije na BiH Kurtić je radio u Sekretarijatu Narodne odbrane. Krajem marta i početkom aprila 1992. čule su se detonacije iz pravca Dervente. Rat se prenosio iz Hrvatske u Posavinu.
– Općinski organi u Tešnju donijeli su veoma bitnu odluku 4. aprila 1992. da se reformiše Štab Teritorijalne odbrane. Počela je priprema za namjensku proizvodnju u preduzeću Pobjeda. To se odnosilo na sitnija materijalno-tehnička sredstva poput tromblona, prsluka, sitne municije. U aprilu su iz istočne Bosne i iz Posavine ovamo počele pristizati izbjeglice. Od 29. aprila do 2. maja izbjeglice iz Doboja su preplavile Tešanj, a 10. juna su počele dolaziti i izbjeglice iz Teslića, prisjetio se Kurtić.
U periodu april – juni 1992. u Tešanj je stiglo oko 25.000 izbjeglica. Mnogi su, veli Kurtić, dolazili, snalazili se i onda išli glavom bez obzira, što dalje od Tešnja i rata. Ali, mnogo ljudi je i ostalo i stavilo se na raspolaganje u odbrani ovog kraja.
U selima su formirane seoske straže, a onda su od tih straža formirane i jedinice. Svako naseljeno mjesto u Tešnju je do kraja maja imalo formiranu po jednu četu. Bilo je bitno da stanovništvo osjeti da ima ko da brani ovu teritoriju. Prva borbena dejstva bila su 1. i 2. juna 1992. Do tada je bilo formirano desetak odreda TO, a bio je i jedan manevarski odred. Tešanj je borbena dejstva dočekao spremno, istakao je Kurtić.
Dodao je da je Tešanj karakterističan po tome da su pred početak rata skoro svi direktori ostali u svojim firmama, kao i intelektualci, od kojih su se mnogi našli u rovovima na prvoj liniji odbrane. Osim Pobjede, u namjensku industriju su pretvorene firme Enker, Napredak, Sloga i Ukus. Pobjeda je kasnije proizvodila krupno streljivo, mine za minobacače, granate. Enker je proizvodio sitnu municiju kalibra do 14,5 mm, Napredak je radio uniforme za vojnike.
Tokom rata su radile i škole. U vrijeme intenzivnijih borbenih djelovanja pauziralo se po nekoliko dana.
– Ukrupnjavanjem jedinica stvarane su brigade. Prva je sredinom juna 1992. osnovana 1. tešanjska brdska brigada, koja je kasnije dobila naziv 202. brigada. Zbog izvanrednih borbenih uspjeha dobila je dva priznanja. Jedno je bilo u aprilu 1993. Slavna, a krajem 1993. i Viteška. Ova brigada spada među 18 viteških brigada ARBiH. Bila je nosilac odbrane tokom cijele 1992. na čitavom prostoru, priča Kurtić.
On je na čelo 202. brigade došao početkom marta 1993. i ostao tu do početka 1995.
U martu 1993. formira se 207. brdska brigada. Kasnije će i ona postati Viteška. Ovu brigadu su zvali i Pousorska ljuta, a 202. još i Garava brigada, ispričao je Kurtić.
S obzirom na to da je u zoni odgovornosti bio i dio teritorija Doboja i Teslića, kasnije su formirane 203. dobojska brigada, nazvana Doboj Bosna, i 204. teslićka brigada. Te dvije brigade su zajedno sa 202, 207. i 1. maglajskom brigadom činile Operativnu grupu 7 Jug. Osnovana je početkom marta 1993. i njen komandant je bio Mustafa Cerovac, Kurtićev prethodnik na čelu 202. brigade.
Početkom 1993. imali smo pet brigada u tešanjskom džepu. Tokom 1994. formira se još jedna, 275. tešanjska brigada. Ona je po karakteru bila oslobodilačka, nije imala zonu djelovanja, imala je više interventni karakter. Broj boraca je u dovoljnoj mjeri obezbjeđivao sigurnu odbranu teritorije. Istina, zona odgovornosti je bila velika, oko 100 kilometara linije, rekao je Kurtić.
Brigadir Kurtić kaže da “tzv. vojska Republike Srpske nakon juna 1992. nije na ovom prostoru zauzela nijednu novu poziciju”. Kraj rata i pripremu za Dayton tešanjski teritorij je dočekao u povoljnoj poziciji. Imali su, veli, pod kontrolom sve ključne kote.
– Zbog izdaje pripadnika 111. brigade HVO-a iz Žepča, ovaj kraj je bio u potpunoj blokadi od 24. juna 1993. do 19. marta 1994. Oni su pustili teslićku jedinicu VRS-a da prođe. Civilno stanovništvo nije evakuirano. Borački sastav je bio zajedno sa stanovništvom. Potpisivanjem Vašingtonskog sporazuma sredinom marta 1994. dogovoreni su formiranje Federacije BiH i prekid dejstava između HVO-a i ARBiH. Od tada je bilo drugačije. Sedam dana poslije deblokade uspjeli smo poboljšati taktičke pozicije na rejonu Crnog vrha, oslobodili neke kote, priča Kurtić.
Ovaj brigadir ARBiH u penziji objavio je nekoliko knjiga sa ratnom tematikom. Prva monografija koju je uradio bila je o poginulim borcima općine Tešanj. U njoj se navodi da je Tešanj dao 436 šehida i poginulih boraca. Poslije toga je uradio monografiju o stradanju teslićkih boraca. Teslić je imao 155 šehida i poginulih boraca.
Nakon toga je objavio monografiju o ratnim vojnim invalidima u Tešnju. U ovoj općini je bilo 595 RVI. Iza šehida i poginulih boraca u Tešnju ostalo je 569 djece. Društvena zajednica se pobrinula da ih zbrine, znatan broj ove djece danas ima visoku stručnu spremu. Uradio je i monografiju o civilnim žrtvama agresije u Tešnju i Tesliću. Tešanj ima 145 civilnih žrtava rata. U Tesliću je bilo 77 civilnih žrtava rata, piše oslobodjenje.ba
