Bosna i Hercegovina se odlikuje jedinstvenim bogatstvom biološke i pejzažne raznovrsnosti, po kojem se u odnosu na svoju veličinu, ubraja u najraznovrsnije zemlje u Evropi. BiH nema crvenu listu ugroženih vrsta, one nisu ažurirane više od deceniju, neusaglašene su na nivou entiteta, pa validnih podataka na nivou cijele države nema.
Prema procentu zaštite Bosna i Hercegovina se nalazi među posljednjim zemljama u svijetu sa manje od tri odsto teritorije koja je zaštićena.
U Federaciji Bosne i Hercegovine, prema Crvenoj listi divljih vrsta i podvrsta biljaka, životinja i gljiva Federacije BiH 69 je kritično ugroženih biljnih vrsta, među kojima su planinski božur, obični božur, močvarna kaljužnica, rana ozimnica, zlatnožuti žabnjak, runolist i drugi. Lincura se smatra jednom od najugroženijih ljekovitih vrsta.
ERMANA LAGUMDŽIJA, biologinja Zemaljskog muzeja BiH
“Tako da se procjenjuje da će za stotinu godina broj bioloških vrsta na području BiH biti prepolovljen. Do sada je evidentirano ukupno 4.700 biljnih vrsta na području BiH, 550 vrsta gljiva i preko 12 hiljada vrsta životinja, što nas dovodi u vrh evropske ljestvice po biodiverzitetu.”
Ukupno ugroženih vrsta biljki, životinja i gljiva u Federaciji prema posljednjim statistikama ima 2068. U Republici Srpskoj 1547, prema Crvenoj listi donesenoj 2012. godine. Od 2014. godine ovi podaci nisu ažurirani.
DEJAN KULIJER, biolog Zemaljskog muzeja BiH
“Mi jako malo znamo o tome koje vrste imamo, koliko vrsta imamo, da ne govorimo o tome da uopšte imamo podatke o tome koliko vrsta gubimo i koliko se smanjuju populacije naših vrsta.”
Crvene liste potrebno je kontinuirano revidirati u skladu sa novim naučnim saznanjima i promjenama statusa ugroženosti vrsta.
DEJAN KULIJER, biolog Zemaljskog muzeja BiH
“Svi naši dokumenti koji govore o biodiverzitetu, bogatstvu biodiverziteta uglavnom se svode na neke grube procjene ili na jako stare podatke, što ustvari govori o problemu nedostatka aktuelnih istraživanja, a bez takvih podataka mi onda uopšte ne možemo na dobar način procijeniti koji je stepen gubitka biološke raznovrsnosti u našoj zemlji.”
Crvena lista je najobuhvatniji svjetski izvor informacija o riziku izumiranja vrsta. Skraćeni naziv za Crvenu listu ugroženih vrsta Međunarodne unije za zaštitu prirode i prirodnih resursa je IUCN.
ERMANA LAGUMDŽIJA, biologinja Zemaljskog muzeja BiH
“Kategorije ugroženosti se dodjeljuju prema IUCN-u, odnosno prema kriterijumima koje je propisala Međunarodna unija za zaštitu prirode. Tako na osnovu stvarnog, prirodnog stanja određenih vrsta, obilaskom lokaliteta, utvrđivanjem broja populacija i stanja populacija, dodjeljuje se određeni stepen ugroženosti.”
Najznačajnija pećina u Bosni i Hercegovini po biodiverzitetu je Vjetrenica u Općini Ravno. U njoj živi gotovo 230 različitih životinjskih vrsta, a najpoznatija je endemska čovječija ribica. Do sada je prvi put pronađeno i opisano upravo na ovom lokalitetu 37 podzemnih vrsta, od kojih 14 nije zabilježeno nigdje drugo u svijetu! Među najvećim uzročnicima ugoženosti i nestanka vrsta nalazi se čovjek i njegovo djelovanje, čijim efektima uveliko svjedočimo posljednih godina.
Naučnici upozoravaju da je današnja stopa izumiranja živog svijeta znatno veća u odnosu na svih pet dosadašnjih masovnih izumiranja u kojima je nestala većina tada postojećih vrsta na planeti. Najznačajnije prijetnje biološkoj raznovrsnosti su, između ostalog, uništenje i fragmentacija staništa, zagađenje i klimatske promjene, piše BHRT.
Podsjetimo, prvu Crvenu listu u Bosni i Hercegovini, u kojoj je registrirano gotovo 670 vrsta napravio je čuveni botaničar doktor Čedomil Šilić.
