Od kako je počela ruska invazija na Ukrajinu i tokom uvođenja sankcija ruskim kompanijama i privredi je došlo do egzodusa većeg broja ljudi.
Ratne strahote su pokrenule izbjeglički val iz Ukrajine, a Ujedinjeni narodi su procijenile da je više od šest miliona ljudi napustilo tu zemlju, uglavnom žena, djece i onih koji nisu vojni obveznici.
S druge strane, nezvanične procjene govore da je i oko pet miliona građana Ruske Federacije napustilo tu zemlju. Postavlja se pitanje: šta je sa stečenim znanjima, kompetencijama na tržištu i kapitalom koji posjeduju onih koji su se odlučili doći na Zapadni Balkan?
Uprava prihoda i carina Crne Gore nudi podatke po kojima je od 1. februara do 9. juna u ovoj, stanovništvom najmalobrojnijoj zemlji regije, registrovano osnivanje 1.100 privrednih društava čiji su osnivači fizička lica iz Rusije.
– Od toga se 229 privrednih društava bavi kompjuterskim programiranjem, 81 društvo obradom podataka, smještanjem aplikacija i pružanjem aplikativnih usluga. Na trećem mjestu su konsultantske aktivnosti u vezi sa poslovanjem i ostalim upravljanjem – 65 društava, pa konsultantske djelatnosti u oblasti informacione tehnologije – 63 privredna društva – podaci su Uprave prihoda i carina Crne Gore.
U istom periodu su registrovana i osnivanja 104 privredna društva čiji su osnivači fizička lica iz Ukrajine, a najzastupljenija djelatnost je kompjutersko programiranje – 13 privrednih društava.
Odskočna daska
Po ovim podacima za građane obje zemlje zahvaćene ratnim strahotama, Crna Gora prednjači u cijelom regionu Zapadnog Balkana.
Bez obzira na brojnos otvorenih firmi, ovo je ipak za mnoge Ruse i Ukrajince samo “odskočna daska” za realizaciju budućih planova u Zapadnoj Evropi, Bliskom Istoku i Sjedinjenim Državama.
– Za očekivati je bilo da će izbijanjem rata u Ukrajini biznisi biti u većem intenzitetu seljeni na teritoriju Crne Gore od oba naroda (Rusa i Ukrajinaca), jer je Crna Gora već ne izvjestan način poznato odredište za mnoge građane tih zemalja. Naime, mnogi od njih tu imaju svoje nekretnine i već godinama provode odmor u Crnoj Gori, a stimulativni crnogorski zakoni su učinjeli da mnogi od njih pokrenu i svoje biznise u Crnoj Gori – mišljenja je Vasilije Kostić, profesor Fakulteta za menadžment u Herceg Novom i predsjednik Crnogorskog udruženja poslodavaca.
Poznato je da su zakonodavci u Evropskoj uniji od početka invazije ukrajinskim građanima omogućili niz pogodnosti u svojim zemljama. Crna Gora je to uradila i prije same ratne krize u Ukrajini.
– Zakon o privrednoj djelatnosti u Crnoj Gori u istu ravan stavlja domaće rezidente i strance, pa je to dodatno stimulativan elemenat u pravcu izbora Crne Gore kao destinacije za život i za biznis, naročito u okolnostima ratnog sukoba i posljedica koje idu u vezi s time, poput rasta neizvjesnosti, sankcija Rusiji, te ruskoj privredi i građanima.
Seljenje biznisa u Crnu Goru je svakako dobra okolnost za nas. Ali to sa sobom nosi, kao i sve u životu, i negativne uticaje u vidu povećanja cijena zakupa, cijena nekretnina… što je već ranije viđen scenario sa izbjeglicama tokom rata u Jugoslaviji. Kako god, činjenica da je trenutno veći broj preduzeća osnovan u Crnoj Gori nego u drugim dijelovima regiona govori dijelom i o stimulativnosti crnogorskog poslovnog ambijenta, što nikako nije bez značaja. Naprotiv – stava je Kostić.
Više od 700 Rusa otvorilo obrt u Srbiji
U Srbiji, koja ima najveći broj stanovnika, te jedina i direktnu avionsku linije sa gradovima u Rusiji je od početka izbijanja ratnih aktivnosti 24. februara, pa sve do 31. maja ukupno 399 fizičkih i osam pravnih lica iz Ruske Federacije registrovalo je otvaranje 287 privrednih društava. U to je još 730 građana iz ove zemlje otvorilo preduzetničku radnju, u ostatku regije poznatu i kao obrt.
– Dodatno, za sedam dana juna, registrovano je još 17 privrednih društava i 57 preduzetnika, čiji su osnivači pravna i fizička lica iz Rusije. Kod privrednih društava, u top pet pretežnih delatnosti su: računarsko programiranje, nespecijalizovana trgovina na veliko, konsultantske aktivnosti u vezi s poslovanjem i ostalim upravljanjem, konsultantske delatnosti u oblasti informacione tehnologije, delatnost reklamnih agencija i delatnost restorana i pokretnih ugostiteljskih objekata, dok se kod registrovanih preduzetnika pojavljuju i specijalizovane dizajnerske delatnosti – kažu iz Agencije za privredne registre Srbije.
Istovremeno, iz Ukrajine je u Srbiji 12 fizičkih lica otvorilo 12 privrednih društava u Srbiji. Uz to je još sedam fizičkih lica registrovalo osnivanje isto toliko preduzetničkih radnji u Srbiji. Dodatno je u prvoj sedmici juna registrovano osnivanje još dva privredna društva i jednog preduzetnika.
Nedostatak podataka
Iz Hrvatske gospodarske komore (HGK) samo su nam u telofonskom razgovoru kazali da ne mogu ponuditi tačne podatke, jer se u toj zemlji ne razvrstavaju poduzetnici i obrtnici po nacionalnosti.
Jedino Hrvatska narodna banka ima podatke o nacionalnosti, ali za sve transakcije, a ne samo za registrovana poduzeća i obrte.
U Bosni i Hercegovini je slična situacija u entitetu Federacija BiH gdje je Finansijsko-informatička agencija (FIA) dostavila “informaciju da u Registru obveznika predaje finansijskih izvještaja ne postoje podaci o državljanstvu vlasnika pravnih lica… i da poduzetnici u Federaciji BiH nemaju zakonske obaveze prema Finansijsko-informatičkoj agenciji”.
Registracijski sudovi u kojima se vrši registracija privrednih društava u ovom entitetu je pri Općinskim sudovima i prikupljanje podataka od njih bi potrajalo. U međuvremenu se ruski ili ukrajinski jezik u Sarajevu može čuti od ljudi koji se kreću u poslovnom okruženju.
U drugom entitetu se ovakvi podaci prikupljaju u Agenciji za posredničke, informatičke i finansijske usluge (APIF) RS.
U odgovoru na pitanje koliko je građana Rusije i Ukrajine od početka ratnih zbivanja registrovalo svoje privredne djelatnosti u entitetu RS su odgovorili: “Dva fizička lica, građani Rusije, su osnovala jednu firmu. Djelatnost osnovanog subjekta je računarsko programiranje. Osnivanja firmi od strane ukrajinskih državljana nije bilo”, piše Al Jazeera.
